پنج‌شنبه , 2024/03/28
خانه / نوشتۀ برگزیده / سیمای حکمرانی آینده در چشم‌انداز محیطی مبتنی بر دانایی و ابرروندها

سیمای حکمرانی آینده در چشم‌انداز محیطی مبتنی بر دانایی و ابرروندها

🔵داود مجیدی، کارشناس ارشد فیزیک، پژوهشگر دانشگاه

مقدمه:

در هر نظامی باید میان شیوۀ تولید ثروت و الگوی حکومت نوعی تجانس برقرار باشد. اگرتفاوت‌های سیاسی و اقتصادی زیاد باشد، یکی از آن‌ها بتدریج دیگری را از بین خواهد برد. پیش از این و در طول تاریخ تنها دو نمونۀ کاملاً تازه از تولید ثروت وجود داشته است و شکل­‌های حکومت نیز با آن دو شیوه هم‌­خوانی داشته‌‌اند:

الف- شیوۀ تولید کشاورزی

این شیوه معیشت گروه‌بندی‌های قبیله‌­ای و دسته­‌های شکارچی و ترتیبات اجتماعی سیاسی پیش از خود را از بین برد و کشورها، شهرها و سلسله‌­های پادشاهی و فئودالی را جایگزین ساخت. بازتاب این درگیری را می‌­‌توان در اوستا (گات­‌‌ها، هات ۵۱) مشاهده نمود[۱]:

کَرَپان­‌‌ها نمی‌‌‌­خواهند که در مقابل قانون زراعت سر اطاعت فرود آورند، برای آزاری که از آنان به ستوران می‌‌­رسد، تو قضاوت خود را در حق‌‌­شان ظاهر ساز که آیا در روز قیامت نظر به کردار و گفتارشان به خانۀ دروغ خواهند درآمد یا نه[1].

ب- شیوۀ تولید صنعتی

این شیوه نیز به نوبۀ خود ترتیبات اجتماعی و سیاسی شیوۀ کشاورزی را از بین برد و ویژگی‌­های تولید انبوه، مصرف انبوه، رسانه‌­های انبوه و دموکراسی انبوه … را رایج ساخت.

البته این تغییرات همراه با کشمکش­‌ها و تعارضات میان نیروهای نظام قدیم زراعی فئودالی و نیروهای موجد انقلاب صنعتی بود. نمونه بارز آن اعتراض گستردۀ کارگران کارگاه‌‌های نساجی به سیستم­‌های اتوماسیون نساجی در قرن ۱۹ در انگلستان است که کارگران سنتی در طی یک شورش کارخانه‌­ها و ماشین­‌های آن را از بین بردند. در یک کلام ریشۀ تعارض میان سنت و مدرنیسم از این آبشخور سرچشمه می­‌گیرد. در عصر صنعتی شاهد تمرکز عظیم قدرت در سطح ملی و ایجاد بازارهای ملی بودیم.

اکنون در مقابل خود شاهد پوست انداختن شیوۀ تولید صنعتی و جایگزینی آن توسط شیوۀ تولید «مبتنی بر دانایی» هستیم، که این دگرگونی نیز همراه با کشمکش­‌ها و برخوردهایی میان این دو نظام اقتصادی–سیاسی خواهد بود. هم­اکنون بسیاری از بنیادهای نظام اقتصادی-سیاسی صنعتی دچار بحران‌­های ژرف شده‌­اند. ازنظام‌های شهری، نظام رفاهی و بهداشتی (چالش بیمۀ درمانی میان دموکرات‌­ها و جمهوری‌­خواهان در آمریکا)، نظام حمل و نقل، زیست‌‌محیط و… از سوی دیگر، اقتصادِ در حال پیدایش، بشر را با بحران‌­ها و مسائل و چالش‌­های جدید روبرو می‌­سازد که پیش­‌فرض­‌های جوامع صنعتی را دچار مخاطره می‌­نماید. ویژگی‌­های عصر اطلاعات و دانایی در مقایسه با دو عصر دیگر در جدول (۱) آمده است. نکتۀ­ قابل ذکر در جدول (۱) این است که برخی کشورها پای در دو موج تمدنی دارند. برای مثال ایران هم در سپهرکشاورزی و هم در سپهر صنعتی است و نکتۀ دیگر این که، میزان صنعتی بودن کشورها در این جدول، به طور کیفی بیان شده و سطح یکسانی ندارند، برای مثال حجم و کیفیت صنعتی بودن کره­‌جنوبی و ایران یکسان نیست.

۱-۱- جهانی شدن و عصر اطلاعات

افزایش جریان ایده‌­ها، اطلاعات، محصولات، فناوري‌‌ها، و منابع انسان (افراد و فرهنگ آنها، تخصص، ژنها، امراض و غیره)، در بین تمام ملل، مشخصۀ اصلی جهانی شدن می‌­باشد. جهانی‌­شدن موجب همگرایی گرایش­‌ها، تجربیات، روش­‌ها و فرهنگ­‌هاي مختلف در یک بازار جهانی می‌­شود. یک بازار جهانی جایی است که مبادلات در میان تمام مردم، انجمن‌­ها، جوامع و سازمان‌­ها انجام می­شود. ماهیت رقابتی بازارها موجب شکل‌­گیري منطق حاکم بر این مبادلات است، در حقیقت انگیزه‌‌ای برتر است که موجب تسلط بر « سهم بازار» می‌­شود. بهترین نتیجه­‌گیري انجام­شده از تأثیرات انباشته شدۀ این مبادلات، این است که یک «مجموعه قوانین» غیررسمی (و تا حدودي رسمی)، می‌­تواند موجب برتري و تسلط در این عصر جدید شود. این مجموعه قوانین موجب نهادینه شدن یک رفتار و عملکرد قابل پذیرش می­‌شود ( از طریق قوانین رسمی و هنجارهاي غیررسمی). این مجموعه قوانین موجب برپایی بخش‌­هاي مهمی می‌‌­شود، براي نمونه، ابرقدرت‌ها، سازمان‌‌­هاي بین‌­المللی هم­چون سازمان ملل، صندوق بین‌‌­المللی پول سازمان تجارت جهانی و غیره (روابطی را بین تمام عاملان و بازیگران مهم بنا می‌‌­‌نهد (مانند روابط حول مرکز، روابط تجارت ممتاز و غیره)، ماهیت این مجموعه قوانین از اهمیت خاصی برخوردار است.

جامعۀ جهانی متعهد به اجرای مجموعه مقررات و قوانینی است که نمایانگر نوعی از اولویت‌‌­هاي سیاسی، اجتماعی، اقتصادي و امنیتی می‌‌‌باشند که به آزادي، دموکراسی، سرمایه‌‌­داري، صلح و امنیت جهانی پایبند هستند.

این حقیقت که گسترش و توسعۀ کنونی جهانی شدن مقارن با «گذار» به سوي عصر اطلاعاتی و در تعامل با آن می‌­باشد، موجب شده تا این روندها، متفاوت و متمایز از روندهاي پیشین باشند. این امر منتج به روش­‌هاي جدید تأثیرگذاري (همچون رسانه‌ها، اینترنت و غیره) و مراکز قدرت جدید (مانند ارتباطات مجازي، افراد فوق‌‌العاده قدرتمند و غیره) شده است.

مهم‌­ترین روندهاي عمومی تاثیرگذار بر سازمان‌­هاي آینده در پنج دستۀ: روندهاي جهانی شدن، تنوع‌­آفرینی، انعطاف‌­پذیري، حرکت به سوي سازمان‌­هاي تخت و شبکه‌­اي معرفی می‌­شوند. در شکل(۱) نمونه‌­اي از تحلیل این روندها و چگونگی نتیجه‌­گیري دو مفهوم سازمان تخت و سازمان شبکه‌­اي نشان داده شده است[۲].

مدیر سایت: بعلت طولانی بودن و داشتن جداول و تصاویر متعدد، لطفاً برای استفاده از ادامۀ مطالب ارزشمند و علمی این مقاله، کل آن را از لینک زیر مشاهده نمائید. 

سیمای حکمرانی آینده در چشم‌انداز محیطی مبتنی بر دانایی و ابرروندها.pdf

درباره adminHepiir

Check Also

بررسی آثار ورود مستقیم روحانیت به حکمرانی

حجت‌الاسلام کاظم قاضی‌زاده، استاد حوزه و دانشگاه، مؤسسه پژوهشی فرهنگی فهیم: نزدیک شدن روحانیت به …